HASTAYA DOKTOR, SAVUNMAYA AVUKAT, UZAYA ASTRONOT, GERİ KALAN HER ŞEY İÇİN “ENDÜSTRİ MÜHENDİSİ*
* Bölüm Başkanımız Doç. Dr. İbrahim Akgün’ün, Eğitimde Rehberlik dergisinin Eylül 2015 sayısı için kaleme aldığı makaleden alınmıştır.
Hastaya doktor, savunmaya avukat, uzaya astronot, geri kalan her şey için Endüstri Mühendisi’ ifadesi, fazla iddialı gibi gözükmekle beraber, endüstri mühendisleri ile ilgili fiili bir durumu, biraz da eksik olarak ifade etmektedir. Çünkü bir endüstri mühendisi, hemen hemen her sektörde çalışma imkanı bulabildiği gibi, doktor, avukat ve astronota da, işlerini daha iyi yapabilmeleri için destek olabilir. Nitekim hastanelerde, adliyelerde ve NASA gibi uzay ve havacılık ile ilgili kurumlarda da fazla sayıda endüstri mühendisi istihdam edilmektedir.
Endüstri mühendisi, söz konusu kurumlarda, hizmet alan ve sağlayanın memnuniyeti ile kurumun verimliliğinin artırılmasına yönelik süreçler tasarlayabileceği ve politikalar belirleyebileceği gibi, doktorun, avukatın ve astronotun daha iyi kararlar verebilmesi için onlara destek olacak sistemler de geliştirebilir. Örneğin, sağlık sektöründe, salgın hastalık riskinin analiz edilmesi ve kontrol mekanizmalarının oluşturulmasından, hizmet ve yatak kapasite planlaması (örneğin, hastane sayısı ve yeri, doktor/hemşire sayısı, yatak sayısı, ameliyat odası sayısı, vs.) ile ilaç, serum, kan, vs. tedariği, üretimi ve stok kontrolüne kadar çeşitli işler yapabilir. Bu işleri, küçük bir bölgeye hizmet edecek bir hastane için yapabileceği gibi, ulusal ve uluslararası düzeyde kurum ve kuruluşlar için de gerçekleştirebilir. Aynı şekilde, bir endüstri mühendisi, bir organ naklinin en iyi zamanının belirlenmesi ile bir röntgen filminin daha iyi yorumlanmasına yardımcı olacak teknikler de geliştirebilir. Daha uç örnekler vermek gerekirse, kanser tedavisinde, diğer organlara asgari zarar verecek fakat kanserli bölgede maksimum etkiyi yaratacak ışın açı ve şiddetinin belirlenmesi için matematiksel modeller de oluşturabilir. Robotik cerrahide ve kapalı ameliyatta, diğer organlara zarar vermeden ilgili organa giden en kısa yolun belirlenmesine yönelik modeller de geliştirebilir.
Her ne kadar, “-ebilir” ifadesi kullanılmış olsa da, aslında yukarıda sağlık sektörü ile ilgili ifade edilen işlerin tamamı, endüstri mühendisleri ya da farklı isimlerde benzer eğitimi almış kişiler tarafından halihazırda gerçekleştirilmektedir (Bkz. [1]-[3]). Benzer ve sıra dışı örnekleri, diğer sektörler için de vermek mümkündür. Tabii burada, yanlış anlaşılmamak için, hemen şu açıklamayı ve vurguyu da yapmak gerekir: “Endüstri mühendisi her işi yapar” iddiasında değiliz. Aynı şekilde, bir doktora, bir avukata ya da uzmanlık gerektiren başka bir meslek sahibine, “Sizin mesleğinizi sizden daha iyi biliyoruz, işinizi daha iyi yaparız” demiyoruz. Elbette ki ameliyatı doktor yapacak ve elbette ki röntgen filmini doktor yorumlayacaktır. Ancak iyi bir endüstri mühendisi de, ameliyatın daha iyi gerçekleştirilmesi ya da röntgen filminin daha iyi yorumlanmasını sağlayacak yöntemlerin ya da sistemlerin geliştirilmesine yardımcı olabilecektir. Bunu yaparken de, doktorun ya da ilgili cihazı geliştiren şirketin mühendislerinin uzmanlıklarından yararlanacaktır.
Kaynaklar
[1] Brandeau, M.L., Sainfont, F., Pierskalla W.P. Operations Research and Healthcare: A Handbook of Methods and Applications, Kluwer Academic Publishers, New York, 2005.
[2] Alves, C.J.S., Pardalos, P.M., Vicente, L.N. Optimization in Medicine, Springer, 2008.
[3] Yih, Y. Handbook of Healthcare Delivery Systems, CRC Press, 2011.